Vandaag waren Jan Jaap en ik naar het Instituut voor Beeld en Geluid gekomen voor de zogenoemde Wikipedia-edit-a-thon. GLAM-wiki coördinator Jesse de Vos had een aantal specialisten bij zijn werkgever verzameld naar aanleiding van de digitalisering van 5000 vooroorlogse 78-toerenplaten. Doel was om artiesten en ensembles die erop spelen in Wikipedia op te nemen. En zo troffen we ingewijden als Maarten Eilander, Tuja Berg en Rinus Blijleven naast een aantal collega's van Beeld en Geluid. Maartje Jansma verzorgde de bijpassende 'arbeidsvitaminen', waaronder het liedje waarover Jan Jaap al eens schreef op de website van de Muziekbibliotheek van de Omroep (die binnenkort ter ziele gaat).
Een toepasselijk moment om zijn stuk in herinnering te roepen en veilig te stellen.
Juli 2012. Een kelderruimte in het MCO-gebouw aan de Heuvellaan. Muziekbibliotheek-vrijwilliger Maarten Eilander trekt een map uit een kast, slaat hem open en wrijft zijn ogen uit: hij houdt na driekwart eeuw een document met een beladen geschiedenis in handen.
Het betreft het oorspronkelijke handschrift van het liedje Heeft u een sigarenbandje? In de tekst staat bij de beginwoorden van de zinnen om en om een naam: Greetje, Ab, Greetje, Ab… Vijftien jaar geleden heeft Maarten Eilander meegewerkt aan een Bob Scholte-cd die het Theater Instituut Nederland uitbracht. Hij kent dus de geschiedenis die met dit liedje verbonden is.
We schrijven januari 1936. In een Hilversumse opnamestudio wordt een liedje opgenomen, geschreven door Eddy Noordijk op een tekst van Louis Schmidt. Het orkest staat onder leiding van Kovacs Lajos, het alter ego van de tekstdichter. Opmerkelijk: het lied wordt niet gezongen door de bekende radiozanger Bob Scholte, maar door zijn kinderen, Ab en Greetje. Bob Scholte (in 1902 geboren) is al enige jaren vast verbonden aan de AVRO, en één van de belangrijkste artiesten van het populaire radioprogramma De Bonte Dinsdagavondtrein. In 1940 veranderde alles: toen Nederland bezet was kon hij als jood al snel niet meer optreden. Zijn zoon Ab werd aan het begin van de oorlog naar een concentratiekamp gedeporteerd en Bob Scholte zelf wist als enige van zijn familie te overleven. Direct na de oorlog ging hij weer optreden; hij overleed in 1983.
Past de ene vondst, zoals bovengenoemd geval, in een al ‘bekend’ verhaal, bij andere moet er nader onderzoek worden verricht om het verhaal te kunnen schrijven. Zo stuitte ik onlangs – in een rubriek met vooral hoorspelen - op een werk van Marius Monnikendam (1896-1977), waarover (nog) niet veel gegevens te vinden zijn: De lijdende Christus. Het past in de rij van (vooral Nederlandse) composities die niet in de ‘officiële’ werkenlijsten van de betreffende componisten staan vermeld, doordat ze alleen ‘voor de radio’ zijn uitgevoerd. (Overigens is dit al het twaalfde handschrift van deze componist in de collectie van de MB.) Doordat veel oude jaargangen van dagbladen sinds enige tijd online raadpleegbaar zijn is over dit werk bekend dat de (oorspronkelijke, Latijnse) tekst van Hugo de Groot in opdracht van de KRO is vertaald (Utrechts Nieuwsblad, 30/1/1941). ‘Het ligt in het voornemen de uitzending te doen plaats vinden op den eersten Zondag van de Vasten. Bij de reien wordt de muziek gecomponeerd door MM, etc.’ Uit de programmagegevens van de omroepensembles blijkt dat het nog enkele jaren heeft geduurd voordat het tot een radio-opname is gekomen: woensdag 2 april 1947 is het opgenomen door het Radio Philharmonisch (pas zo’n 10 jaar later werd het Filharmonisch) Orkest onder leiding van Paul Hupperts. (Nog) niet vastgesteld is welk vocaaI ensemble heeft meegewerkt (vermoedelijk het Radiokoor, ‘voorloper’ van het Groot Omroepkoor). Een bijgevoegd fragment uit de uitzendgegevens ten behoeve van de radiouitzending laat zien dat de opname twee dagen later is uitgezonden. Het werk kan nu worden vermeld in toekomstige werkenoverzichten van Monnikendam.
Door (een deel van) de gevonden bladmuziek te digitaliseren en via www.muziekschatten.nl toegankelijk te maken kan elke geïnteresseerde er kennis van nemen. (Via deze website is ook de opname uit 1936 van het bovenaan genoemde liedje te horen!)
Op deze wijze kan ‘het plaatje’ van het muziekleven in de eerste decennia van de radio (en daarmee de omroepmuziekcollecties) in ons land steeds verder worden ingevuld. Nu eerst zien wat verder schatgraven in de nog onontgonnen onderdelen van de grootste muziekbibliotheek van Nederland en wijde omtrek gaat opleveren.
Bekijk de gedigitaliseerde bladmuziek en beluister de opname van 'Heeft u een sigarenbandje?' met Ab en Greetje Scholte & orkest onder leiding van Kovacs Lajos.
