HILVERSUM - "Wat een schitterend handschrift", constateert Eric van Balkum als hij bladmuziek en tekst van het hoorspel 'De prins die de hik had' van componist Jurriaan Andriessen uit de zalmkleurige map haalt. Zijn oud-collega Jan Jaap Kassies somt direct op dat de tekst geschreven is door Alexander Pola. Dat deed hij toen hij 22 jaar was [gedoeld wordt op Andriessen, red. Muziekschatten]. "Allemaal kwaliteit", voegt hij eraan toe. Het is een van de vele pareltjes die te vinden is in de gigantische omroepmuziekcollectie, die nu ligt te verpieteren in de kelder van het Muziekcentrum van de Omroep (MCO).
Wandelende muziekencyclopedieën zijn het. De voormalige muziekbibliothecarissen pingpongen met informatie. De een noemt een naam van een componist en de ander dist direct meer informatie op, zoals andere werken van de componist, wat zijn vader allemaal gemaakt heeft of onder welk pseudoniem deze componist nog meer muziek heeft gemaakt. Het wemelt namelijk van de schuilnamen. Componisten, dirigenten en muzikanten die vroeger muziek schreven voor bijvoorbeeld de AVRO werkten ook wel voor de NCRV of de KRO, maar moesten dat dan wel onder een andere naam doen.
Haarlemmer Van Balkum en Amsterdammer Kassies zijn in de kelders van het MCO helemaal in hun element. Onbekend en bekend materiaal passeert de revue: van de Fabeltjeskrant tot aan 'Een Beetje' waarmee Teddy Scholten het Songfestival won in 1959. Het gebouw aan de Heuvellaan is de plek waar zij beiden meer dan twintig jaar gewerkt hebben in de muziekbibliotheek. Daar werd alle bladmuziek die voor radio en televisie werd geschreven opgeslagen en beheerd. Er liggen werken die in de jaren 30 van de vorige eeuw gemaakt zijn. Het is een muzikale goudmijn binnen de gemeentegrenzen van Hilversum. Slechts weinigen weten van het bestaan van deze collectie. De muziekbibliotheek was dan ook niet openbaar, maar was bedoeld voor mensen van de omroepen.
"Het klopt aardig dat dit het best bewaarde geheim van Hilversum is", stelt Van Balkum. "Zo rond 2006-2007 hebben we wel geprobeerd dat geheim te ontrafelen. We wilden het meer naar buiten brengen. Daarom zijn we bijvoorbeeld met de website www.muziekschatten.nl begonnen. Daar staan nu ongeveer 5000 stukken op van de half miljoen die hier in de kelder liggen", is zijn vervolg. "Op ons gebied is dit de grootste bibliotheek van Nederland en wellicht zelfs van Europa."
'Op ons gebied is dit grootste bibliotheek van Nederland'
Zo'n 5 kilometer aan materiaal ligt er opgeslagen. Dat is in de afgelopen tachtig jaar verzameld. Klassieke muziek, radiotunes, bigband, mandoline-ensembles, Hawaï-orkesten, hoorspelen en zelfs NSB-liederen behoren onder andere tot de haast onuitputtelijke collectie. "In de Tweede Wereldoorlog zijn er inderdaad door de NSB liederen geschreven voor de radio", meldt Kassies. "Ze hebben indertijd Joodse componisten verbannen, maar hebben er ook voor gezorgd dat de stukken in de bibliotheek zijn samengevoegd. Sommige stukken lagen wel op tien plekken opgeslagen. Dat vonden zij overbodig."
Voor componisten was het schrijven van muziek voor de radio en televisie vaak een opstap naar een lange en succesvolle carrière. Ruud Bos, Tonny Eyk en Harry Bannink zijn op deze manier begonnen en verwierven later landelijke bekendheid. Wat er allemaal precies ligt, weet eigenlijk niemand. Veel van de collectie is niet gedigitaliseerd. Vanaf 1980 werd er geautomatiseerd. Toen de cd zijn intrede deed, werd het werk makkelijker. Veel van het materiaal van voor 1980 is niet gedigitaliseerd. Dat gebeurt ook niet meer, omdat de muziekbibliotheek wegens bezuinigingen tijdens Rutte I twee jaar geleden noodgedwongen de deuren moesten sluiten. Van Balkum en Kassies verloren hun baan, maar niet hun passie. Met muziekschatten.nl blijven zij aandacht vragen voor de werken en het Hilversumse en nationale erfgoed. Deze schat mag spreekwoordelijk niet zinken tot de bodem van de zee. Bewaren, digitaal ontsluiten en kennis delen zijn de hoofddoelen. "Het is een geweldige inspiratiebron", menen de heren.
Kassies duikt nog regelmatig de kelder in. Door het ontwikkelde systeem met kleuren, kaarten en mappen weet hij nog goed zijn weg te vinden in het archief. Wie de molens of lades met oude kaarten ziet, waant zich meteen ergens in de jaren 70 van de twintigste eeuw. Een tijd van ver voor de computer. Gevraagd of ongevraagd spit de Amsterdammer materiaal door. Dat doet hij voor muziekschatten, maar hij krijgt ook opdrachten om bijzondere partituren of stukken te vinden. En dat lukt. Zo heeft de muziekbibliothecaris bijvoorbeeld nog een musical die door Toon Hermans geschreven is naarboven gehaald. Soms vindt hij stukken die dan vervolgens door een orkest worden gespeeld. Een grote ontdekkingstocht vinden de twee dat. En de muziek horen in plaats van het te moeten lezen van papier zorgt voor aangename verrassingen. "Het is zo ontzettend leuk als je voor het eerst hoort hoe de muziek klinkt", zegt Kassies bijna dromerig.
Met deskundig personeel kan het zo weer operationeel zijn.
In de afgelopen periode is een aantal mogelijkheden bekeken. Een deel van de collectie zou naar Den Haag, waar het ondergebracht zou worden bij het Nationaal Archief. Voorlopig is dat afgeketst. Ook van een samenwerking met Beeld en Geluid is vooralsnog niets gekomen. Nog altijd zijn zij hoopvol gestemd dat de collectie weer wordt beheerd en gedigitaliseerd. Hun hoop is mede gevestigd op de opmerking van wethouder Wimar Jaeger in de nieuwe cultuurnota Metrum, waarin staat dat het muziekarchief van de omroepen erfgoed is (zie voorpagina). "We hopen op een nieuwe wind", aldus het bevlogen duo. "Alles hangt af van geld en goodwill. Maar alles kan zo weer operationeel zijn. Het enige dat je nodig hebt is deskundig personeel. Dit is echt heel specialistisch werk."
