‘Aanvankelijk was Lachman na de oorlog opnieuw actief op het gebied van de lichte muziek. Hij werkte geruime tijd met The Grasshoppers van Cor Perez. Rond 1950 formeerde Lachman zijn eerste eigen ensemble, het Ensemble Lachmann, met blazers van het Concertgebouworkest (KCO), later opgevolgd door Moments Musicaux, met blazers én strijkers van het KCO.’ *Bovenstaande informatie is typerend voor wat her en der te lezen is over een belangrijke periode in het leven van musicus-componist-arrangeur Hans Lachman (Berlijn 7 maart 1906-Amsterdam 27 juni 1990): de jaren tussen 1945 en ca. 1960, waarin hij vermoedelijk honderden composities en arrangementen voor vele radio-ensembles en –orkesten schreef. ‘De lichte muziek’ is een nauwelijks adequate aanduiding van het brede terrein dat zijn muzikale activiteiten omspanden: van hoorspelen voor sprekers, koor en orkest via zgn. ‘arrangementen’ (bewerkingen van muziek voor specifieke bezettingen/radio-ensembles), behalve voor bovengenoemde ensembles o.a. ook voor het Metropole Orkest, het ensemble van Georg Frank, het Melodia Sextet en de Minstrels tot grote vocaal-instrumentale werken, waaronder het Requiem. Het is opmerkelijk hoe vaak in dit soort gevallen wordt voorbijgegaan aan het feit dat zich in Hilversum een collectie bladmuziek bevindt (die van de voormalige Muziekbibliotheek van de Omroep), waarin zich duizenden (handgeschreven) werken van voornamelijk Nederlandse componisten en arrangeurs bevinden die kortere of langere tijd in opdracht van een omroepvereniging werkten en vaak een grote productie kenden. In die ‘radiojaren’ was veel meer live muziek te horen dan tegenwoordig, wat vele componisten, arrangeurs, musici en ensembles werk verschafte. Na opname/uitzending werd de bladmuziek opgeborgen en bewaard in genoemde bibliotheek. Slechts een klein deel van deze composities en arrangementen is vervolgens gepubliceerd, zodat de gegevens vaak niet in de ‘officiële werkenlijsten’ van de betreffende makers terechtkwamen. Zo kon het gebeuren dat het enige werk dat Marius Flothuis voor blaasorkest schreef ruim 60 jaar ‘onder de radar’ is gebleven, en dat handschriften van Wilhelm Rettich niet betrokken werden in het aan hem gewijde hoofdstuk in het onlangs verschenen, lezenswaardige boek Vervolgde componisten in Nederland (terwijl daar de volgende opmerking valt te lezen: ‘Ook was Rettichs muziek in de jaren vijftig en zestig regelmatig op de Nederlandse radio te horen’). Het feit dat de bibliotheek op 1 augustus 2013 is gesloten als gevolg van de bezuinigingen hoeft geen beletsel te zijn voor geïnteresseerden om er hun licht op te steken. Het VPRO-tv-programma Vrije Geluiden heeft als een van de eersten de weg erheen gevonden (dit seizoen werd voor vier items gebruik gemaakt van materiaal uit de Omroepmuziekbibliotheek, en voor komend seizoen zijn de voorbereidingen inmiddels begonnen). Ook het Nederlands Jazz Archief heeft het goede idee opgevat te informeren naar materiaal dat in de jaren 1960 is geschreven voor Boy’s Big Band (o.l.v. Boy Edgar), met als gevolg dat 30 arrangementen werden opgedoken waarvan een deel kan worden gebruikt voor het Boy Edgar-herdenkingsconcert op 15 november in het Amsterdamse Bimhuis. Als bij meer onderzoekers en anderen deze gedachte zou zijn opgekomen zou – één voorbeeld uit vele - het hoofdstuk ‘Hans Lachman’ in bovengenoemd boek aanzienlijk aan waarde hebben gewonnen. Bovendien was de zin ‘Het volledige oeuvre van Hans Lachman […] was opgeborgen in een houten sinaasappelkist […]’ dan niet geschreven.
*Dat het Concertgebouworkest pas veel later ‘Koninklijk’ is geworden besefte de schrijver niet.
Veel titels van composities en arrangementen van de hand van de veelzijdige Lachman hadden kunnen worden toegevoegd.
Jan Jaap Kassies
Een kleine selectie:
Allegro voor strijkorkest Jiskor, voor bariton, koor en orkest Hoorspelmuziek Rotterdam voor orkest Homo et mundus (tekst Hans Freudenthal), voor soli, koor, orkest en tape (in 1961 de Nederlandse inzending voor de Prix Italia) Artis-suite voor vijf blaasinstrumenten en piano Place Grimaldi, aria voor tenor uit een geplande opera Bewerking van de pianosolo van de Grande polonaise brillante op. 22 van Chopin (gepubliceerd in Warschau) Voor het Metropole Orkest: o.a. Passacaglia (Obsessie), Jacob van Campenlaan (een straat in Hilversum waar in de jaren 1950 veel (omroep)musici woonden), Braziliaanse kinderliederen, Cadetten Marsch
LINKS: • Selectie Hans Lachman-composities in de collectie van de voormalige Muziekbibliotheek van de Omroep • Partituren op muziekschatten.nl